Uregulowania ustawowe i rekomendacje KNF dla banków wobec zmieniającej się sytuacji rynkowej okazują się być czasem niewystarczające. Stan faktyczny w gospodarce wymusza więc zajęcie przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) określonego stanowiska. Oto najważniejsze stanowiska KNF wobec banków w kontekście kredytu hipotecznego.
Pismo KNF z 7 lutego 2023
Zapowiadane od jakiegoś czasu złagodzenie zasad liczenia zdolności kredytowej znalazło w końcu odzwierciedlenie w kolejnym piśmie KNF. Z pisma wynika, że:
- Dla kredytów hipotecznych z okresowo stałą stopą procentową można wrócić do minimalnego buforu 250 punktów bazowych. Taki bufor jest zapisany jako minimalny w aktualnie obowiązującej Rekomendacji S.
- Dla kredytów hipotecznych ze zmiennym oprocentowaniem ten bufor powinien być wyższe niż 250 punktów bazowych, ale niekoniecznie aż 500 punktów bazowych. Otwarty więc został obszar dla indywidualnej oceny przez bank ponoszonego ryzyka.
- Trwają prace nad zmianą Rekomendacji S, tak by różnicowała ona minimalny bufor dla potrzeb liczenia zdolności kredytowej adekwatnie do rodzaju stopy procentowej.
Stanowisko KNF z 7 marca 2022
W piśmie z dnia 07.03.2022 KNF (Komisja Nadzoru Finansowego) odniósł się do sytuacji związanej ze znacznym wzrostem wysokości oprocentowania i kosztu kredytu hipotecznego. Tym samym KNF zwrócił uwagę na potrzebę ograniczenia ryzyka oraz konieczność interpretacji zapisów Rekomendacji S jedynie jako minimum, co nie zwalnia banków z reakcji na sytuację.
KNF zareagował i zalecił, by banki stosowały przy liczeniu zdolności kredytowej bufor w postaci zwyżki oprocentowania o 5 p.p. Dotyczy to zarówno kredytów o zmiennej stopie procentowej, jak i tych z okresowo stałym oprocentowaniem.
KNF wyznaczył bankom termin do końca marca 2022 roku, stąd od kwietnia 2022 zdolność kredytowa drastycznie spadła. Choć pismo KNF wyraża jedynie zalecenie i oczekiwanie, banki traktują je na równi z przepisami prawa.
Dodatkowo KNF odniósł się do kwestii kosztów utrzymania przyjmowanych do liczenia zdolności kredytowej. Zalecił by to było więcej niż minimum socjalne z uwzględnieniem również poziomu inflacji.
W treści pisma znalazło się również oczekiwanie KNF co do wprowadzenia oferty kredytów hipotecznych ze stałym oprocentowaniem w całym okresie.
Zmiana stanowiska KNF w sprawie informowania o ryzyku stopy procentowej z dnia 28.11.2016
Komisja Nadzoru Finansowego uwzględniając argumenty Narodowego Banku Polskiego opublikowała dnia 28.11.2016 pismo zmieniające poprzednie wytyczne w sprawie informowania przez banki o ryzyku stopy procentowej. Zrezygnowano z prezentowania raty kredytu przy poziomie 15%, gdyż uznano ten poziom za mało prawdopodobny. Tym samym banki aktualnie prezentują ratę kredytu przy poziomie stopy procentowej odpowiednio: 3, 5 i 10%.
Stanowisko KNF z dnia 29 maja 2015
Stanowisko KNF z dnia 29 maja 2015 roku odnosi się do stosowania postanowień Rekomendacji S dotyczącej dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie.
Pismo jest odpowiedzią na wątpliwości banków w zakresie dopuszczalnego LtV i wymaganego wkładu własnego w 2016 roku. LtV to relacja kwoty kredytu hipotecznego do wartości zabezpieczającej kredyt nieruchomości.
Zgodnie z Rekomendacją S od 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. wartość LtV (kredyt do wartości) nie powinna przekraczać poziomu:
- 85% lub,
- 90% w przypadku, gdy część ekspozycji przekraczająca 85% LtV jest odpowiednio ubezpieczona, dodatkowo zabezpieczona. Zabezpieczeniem może być blokada środków na rachunku bankowym. Możliwy jest również zastaw na denominowanych w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP.
KNF odniósł się w piśmie do kwestii blokady środków. Za instrumenty spełniające założenia rekomendacji (równoważne blokadzie środków) KNF uznaje środki zgromadzone w III filarze tj. na Indywidualnych Kontach Emerytalnych (IKE) i/lub Indywidualnych Kontach Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE).
W drugiej części pisma KNF odnosi się do oceny realności uzyskiwania dochodu na określonym poziomie w sytuacji osiągnięcia wieku emerytalnego. Nie zawsze przejście na emeryturę wiąże się z obniżeniem dochodów i możliwości spłaty zobowiązań.
Stanowisko KNF z dnia 12 lutego 2015 r.
Stanowisko KNF dotyczy zapewnienia staranności w procesie informowania odbiorców usług finansowych. KNF zauważył, iż w sytuacji bardzo niskich stóp procentowych dotychczasowa praktyka informacyjna w zakresie ryzyka wzrostu stopy procentowej zgodna z zapisami Rekomendacji S jest niewystarczająca. Urząd wyraził swoje oczekiwanie co do zmiany tej praktyki poprzez prezentację raty przy założeniu poziomów stopy procentowej od której zależy oprocentowanie kredytu (Wibor, Libor, Euribor) odpowiednio w wysokości
3%, 5%, 10% i 15%.
Jednocześnie Rekomendacja S nie została zmieniona. Banki więc wypełniają obowiązek informacyjny zarówno wynikający z rekomendacji S jak i pisma KNF. Poniżej przykład sposobu przedstawiania kosztu kredytu w wysokości 200.000 zł na okres 25 lat:
KNF zwrócił uwagę na potrzebę rzetelnego informowania kredytobiorcy o ryzyku zmiennego oprocentowania. Brak pełnej świadomości tego ryzyka może prowadzić do zbyt optymistycznego prognozowania przyszłości w zakresie kosztu obsługi kredytu. To może generować również ryzyko prawne dla banków.
Dane historyczne potwierdzają, że poziomy stóp procentowych wskazane przez KNF były notowane kilkanaście lat temu. Nie jest to więc poziom niemożliwy do osiągnięcia. Kredyty hipoteczne są zaciągane najczęściej na 25-30 lat, a to znacznie dłużej niż te kilkanaście lat wstecz.
Źródło: Stanowiska KNF wobec banków
Autor: Bożena Myszczyszyn Ekspert Kredytowy Poznań
