Od 1 czerwca 2024 r. banki, instytucje finansowe, notariusze przy określonych czynnościach weryfikują PESEL w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL. Rejestr w formie centralnego zbioru danych osobowych działa od listopada 2023 roku, a jego administratorem jest minister właściwy do spraw informatyzacji. Uruchomienie usługi zastrzegania pesel w formie bazy publicznej miało na celu zapobieganie negatywnym skutkom kradzieży tożsamości. Bank sprawdzi PESEL w rejestrze zanim podpisze z Tobą umowę kredytową. Notariusz zrobi to samo przed sporządzeniem aktu notarialnego przeniesienia własności. Zastrzeżenie PESEL zwiększa Twoje bezpieczeństwo i oczywiście warto z tej możliwości korzystać. Pamiętaj jedynie o czasowym cofnięciu zastrzeżenia zanim złożysz wniosek o kredyt hipoteczny lub dokonasz czynności notarialnej.
Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości [Dz.U. 2023 poz. 1394].
- Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności [Dz.U. 2010 nr 217 poz. 1427].
Kto i jak może zastrzec PESEL?
Zastrzeżenie PESEL w rejestrze publicznym dostępne jest dla osób pełnoletnich. Usługa jest bezpłatna i realizowana w czasie rzeczywistym. Po cofnięciu zastrzeżenia musi minąć co najmniej 30 minut przed ponownym zastrzeżeniem PESEL. Cofając zastrzeżenie możesz od razu wybrać opcję czasowego cofnięcia zastrzeżenia wskazując od kiedy zastrzeżenie ma ponownie obowiązywać.
Zastrzeżenie PESEL zrealizujesz (na ten moment):
- Osobiście w dowolnym urzędzie gminy.
- Z wykorzystaniem aplikacji mObywatel na telefonie. Wejdź w USŁUGI. Jeśli chcesz mieć ikonkę „Zastrzeż PESEL” ustawioną bezpośrednio na pulpicie możesz edytować i zarządzać widocznością usług.
- Logując się na stronie https://www.gov.pl/ np. profilem zaufanym lub inną z dostępnych opcji.
W przyszłości usługa może być również dostępna w bankach, SKOK lub na Poczcie (po spełnieniu określonych wymagań).
Obowiązkowa weryfikacja od 01.06.2024
Czynności wymagające weryfikacji w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL:
[1] Zawarcie z bankiem lub instytucją kredytową umowy rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, rachunku oszczędnościowego. W tym również podstawowy rachunek płatniczy.
[2] Zawarcie umowy kredytu, pożyczki, leasingu.
Weryfikacja dotyczy zarówno umów kredytu hipotecznego, umów kredytu gotówkowego , jak i zakupów na raty. Transakcją kredytową będzie też udzielenie limitu kredytowego w rachunku ROR lub limitu na karcie kredytowej.
[3] Zmiana umowy kredytu, pożyczki lub leasingu (aneks), skutkująca zwiększeniem zadłużenia.
[4] Umowa rachunku płatniczego i kredytu w rachunku płatniczym zawarta z instytucją pieniądza elektronicznego, instytucją płatniczą, SKOK, małą instytucją płatniczą. Tu będą też wszelkiego rodzaju odroczone płatności (np. kup teraz, zapłać za 30 dni).
[5] Wypłata gotówkowa w placówce banku przekraczająca trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę (aktualnie 12 726 zł).
Liczy się suma wypłat danego dnia we wszystkich placówkach danej instytucji. Cofnięcie zastrzeżenia PESEL już po złożeniu dyspozycji wypłaty będzie wiązało się ze wstrzymaniem wypłaty na 12 godzin (pomimo cofnięcia zastrzeżenia).
[6] Podpisanie aktu notarialnego dotyczącego nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości.
Przez nieruchomość rozumiemy zarówno tzw. pełną własność, jak i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu czy też użytkowanie wieczyste. Aktem notarialnym wymagającym uprzedniej weryfikacji w rejestrze zastrzeżeń PESEL będzie np. umowa kupna-sprzedaży nieruchomości, umowa zamiany, darowizny, dożywocia, ustanowienie służebności itp.
[7] Uzyskanie kopii swojej karty SIM u dostawcy usług telekomunikacyjnych (ma to zapobiegać nieuprawnionej autoryzacji transakcji).
Konsekwencje zawarcia umowy pomimo zastrzeżonego PESEL
Bank lub inna instytucja nie będzie mogła domagać się od konsumenta i jego następców prawnych zaspokojenia roszczeń, jeśli w chwili zawierania umowy PESEL był zastrzeżony. Taka transakcja nie będzie też raportowana do BIK.
Wyjątkiem jest sytuacja zawarcia umowy w trakcie niedostępności rejestru trwającej dłużej niż 15 minut.
W przypadku niedostępności rejestru zastrzeżeń PESEL bank lub inna instytucja ma prawo odmówić zawarcia umowy do czasu przywrócenia dostępności systemu.
Zastrzeżenie PESEL z urzędu
PESEL zostanie zastrzeżony z urzędu w przypadku:
- zgłoszenia utraty dowodu osobistego (kradzież, zagubienie) lub nieuprawnionego użycia danych
- śmierci
Czy ochrona PESEL to nowość?
Możliwość ochrony PESEL przed kradzieżą tożsamości i wyłudzenia na nasze dane kredytu lub pożyczki istniała już wcześniej, ale w ograniczonym zakresie. Nie była to jednak usługa publiczna, powszechna.
[1] Biuro Informacji Kredytowej udostępnia opcję zastrzeżenia kredytowego w ramach płatnej usługi ALERTÓW BIK. Opcja zastrzeżenia kredytowego działa tylko w instytucjach uczestniczących w systemie.
[2] Od 2017 roku działała również bezpłatna usługa Bezpieczny PESEL (bezpiecznypesel.pl) udostępniona przez CRIF Sp. z o.o. we współpracy z Polskim Związkiem Instytucji Pożyczkowych.
W związku z uruchomieniem publicznej bazy spółka CRIF podjęła decyzję o wyłączeniu z dniem 30 czerwca 2024 Systemu Bezpieczny PESEL.
Zastrzeżenie PESEL a kredyt hipoteczny
Weryfikacja w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL może mieć miejsce już na etapie rejestracji wniosku kredytowego. Jeśli wniosek kredytowy nie przeszedł oceny scoringowej sprawdź, czy przypadkiem powodem nie jest aktywne zastrzeżenie numeru PESEL. Jeśli tak, to cofnij zastrzeżenie i ponownie zawnioskuj o kredyt.
Etapy weryfikacji PESEL przez bank w rejestrze:
- przed podpisaniem umowy kredytowej
- po zawarciu umowy kredytowej (weryfikacja pesel na datę i godzinę zawarcia umowy)
- na etapie weryfikacji warunków do uruchomienia (weryfikacja pesel na datę i godzinę zawarcia umowy)
Dodatkowo w treści umowy kredytowej lub aneksu pojawi się zapis, iż brak zastrzeżenia numeru PESEL na datę i godzinę zawarcia umowy/aneksu jest warunkiem uruchomienia kredytu lub wejścia w życie aneksu zwiększającego zadłużenie.
Przed złożeniem wniosku o kredyt hipoteczny cofnij zastrzeżenie numeru PESEL. Po podpisaniu aktu notarialnego i po uruchomieniu kredytu możesz ponownie zastrzec PESEL.
Źródła informacji w temacie rejestru zastrzeżeń PESEL
Informacje na stronie mobywatel.gov.pl . Tu znajdziesz informacje, wskazówki oraz zestaw pytań i odpowiedzi.
Informacje na stronach rządowych gov.pl
Bożena Myszczyszyn, Ekspert Kredytowy Poznań
„Zmiana umowy kredytu, pożyczki lub leasingu (aneks), skutkująca zwiększeniem zadłużenia.”
Czyli przy wypłacie transzy trzeba anulować zaostrzenie numeru PESEL?
Nie, wypłata transzy nie wiąże się z podpisaniem aneksu.