Ustawa z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim [uchylona]

Ustawa z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim utraciła moc z dniem 18.12.2011 r. (uchylająca ustawa Dz. U. z 2011 r. Nr 126, poz. 715). Istnieją jednak powody dla których warto przywołać i omówić treść ustawy.

Przywołuję treść uchylonej ustawy z dwóch powodów:

[1] Aby pokazać w jaki sposób zmieniały się najistotniejsze kwestie dotyczące kredytów.

[2] Zapisy ustawy o kredycie konsumenckim 2001 r. nadal mają zastosowanie dla umów zawartych przed dniem 18.12.2011 r.

Umowa o kredyt konsumencki

W myśl ustawy o kredycie konsumenckim z 2001 r. umowę o kredyt konsumencki stanowiły w szczególności umowy:

1. Pożyczki.
2. Kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego.
3. O odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego.
4. Umowa, na mocy której świadczenie pieniężne konsumenta ma zostać spełnione później niż świadczenie kredytodawcy.
5. Umowa, na mocy której kredytodawca zobowiązany jest do zaciągnięcia zobowiązania wobec osoby trzeciej, a konsument do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia  [art. 2, pkt 2].

W kształcie obowiązującym od 20.02.2006 r. z zapisów ustawy zostały wyłączone kredyty w wysokości powyżej 80.000 zł oraz te, na mocy których konsument nie był zobowiązany do zapłaty oprocentowania ani innych kosztów związanych z udzieleniem lub spłatą kredytu konsumenckiego. Początkowo wyłączeniu podlegały również kredyty poniżej kwoty 500 zł oraz te z terminem spłaty do trzech miesięcy. [art. 3 , pkt 1].

Jakie trzy istotne zmiany weszły w życie 20.02.2006 r.?

Zmiany o których mowa wprowadzono Ustawą z dnia 7 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw [Dz.U. 2005 nr 157 poz. 1316].

[1] Uchylono w art.3 w ust.2 punkty 3 oraz 3a dotyczące wyłączenia spod działania ustawy o kredycie konsumenckim kredytów hipotecznych. To spowodowało objęciem również kredytów zabezpieczonych hipoteką na nieruchomości przepisami niniejszej ustawy.

[2] Ustalono maksymalną wysokość opłat, prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki na poziomie 5% [art. 7a].

[3] Wprowadzono pojęcie odsetek maksymalnych.

Nowelizacja ustawy o kredycie konsumenckim, która weszła w życie 20.02.2006 r. zapoczątkowała również istotne zmiany dotyczące zakresu informacji, jakie otrzymujesz jako konsument zawierając umowę o kredyt hipoteczny.

Ustawa o kredycie konsumenckim 2001 a obowiązek Informacyjny

Od 20.02.2006 r. obowiązkiem informacyjnym w treści umów kredytowych objęto zarówno kredyty gotówkowe, jak i kredyty hipoteczne w kwocie mniejszej lub równej 80.000 zł. W szczególności dotyczyło to udzielania informacji o:

• całkowitym koszcie kredytu i rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania;
• sposobie zabezpieczenia oraz opłat należnych kredytodawcy z tego tytułu;
• pozostałych kosztach, do których zapłaty zobowiązany jest konsument w związku z zawartą umową;
• łącznej kwocie wszystkich kosztów, opłat i prowizji, do których zapłaty zobowiązany jest konsument;
• uprawnieniu i skutkach przedterminowej spłaty kredytu;
• terminie, sposobie i skutkach wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy [art. 4, pkt 2].

Przykład z życia doradcy kredytowego

Początkowo, po objęciu w 2006 roku kredytów hipotecznych ustawą o kredycie konsumenckim nie było w bankach, a przynajmniej w banku, w którym pracowałam, narzędzi pozwalających na automatyczne przeliczanie kosztów. Przygotowanie umów kredytowych tylko częściowo było zautomatyzowane.

Poniżej przykład rozwiązań stosowanych przez doradców kredytowych oraz Zespół Administrowania Kredytami w Kredyt Banku SA w 2006 roku w celu obliczenia danych do umowy kredytu mieszkaniowego, będącego jednocześnie kredytem konsumenckim:

• Arkusz pomocniczy KRK do rozpisania kosztów kredytu konsumenckiego.
• Kalkulator krk kredyt konsumencki do wyliczenia RRSO i sumy odsetek.

Tak wyliczone „ręcznie” dane były następnie przenoszone dopiero do treści umowy kredytowej. W ślad za zmianami ustawowymi nie od razu przecież szły rozwiązania techniczne.

Poniższe wyliczenia dotyczą pierwszej umowy kredytu mieszkaniowego na zakup lokalu mieszkalnego podpisanej w I Oddziale Kredyt Banku SA w Poznaniu. Kwota kredytu hipotecznego wynosiła 60.000 zł, czyli miała zastosowanie ustawa o kredycie konsumenckim.

• umowa z dnia 01.03.2006 r
• kwota kredytu 60.000 zł
• waluta indeksacji CHF
• okres kredytowania 30 lat
• raty równe

Ustawa o kredycie konsumenckim 2001 a RRSO

Rzeczywista roczna stopa oprocentowania, czyli RRSO, uwzględnia okres kredytowania, nominalną roczną stopę procentową, formułę spłaty kredytu, wysokość prowizji i opłat. Mowa zarówno o opłatach jednorazowych, jak i cyklicznych, w tym opłatach związanych z ustanowieniem zabezpieczeń, a także ich udziałem w kwocie kredytu.

Wprowadzenie RRSO miało kilka celów, a przede wszystkim:

• umożliwienie konsumentom łatwego porównania rzeczywistego oprocentowania kredytów (RRSO)
• ujednolicenie sposobu naliczania kosztów kredytu
• poinformowanie klienta o łącznej kwocie wszystkich kosztów, opłat i prowizji
• rozwiązanie problemu ukrytych kosztów tzw. nieoprocentowanych kredytów

[K.Waliszewski, 2010, s. 221]

Najważniejsze zapisy ustawy o kredycie konsumenckim
z 2001r. (zmiany 2003, 2004, 2006r):

[1] Koszty początkowe kredytu (art. 7a)

Zgodnie z art. 7a (obowiązującym od 20.02.2006r.) łączna kwota wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki, z wyłączeniem udokumentowanych lub wynikających z innych przepisów prawa kosztów zabezpieczeń i ubezpieczeń nie mogła przekroczyć 5% kwoty udzielonego kredytu konsumenckiego.

Uchylenie w 2011 r. ustawy spowodowało zniesienie tego ograniczenia, co w rezultacie było niekorzystne dla kredytobiorców.

[2] Waluta spłaty kredytu

Zapis obowiązuje od 26.08.2011 r. i dał prawo kredytobiorcy do spłaty kredytu denominowanego lub indeksowanego bezpośrednio w tej walucie bez dodatkowych kosztów. Dotyczyło to również prawa do nabywania waluty od dowolnego podmiotu. [art. 7b – dodany ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy — Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2011 nr 165 poz. 984] .

[3] Wcześniejsza spłata kredytu

Zapis obowiązujący od 28.09.2003 r. wprowadził prawo do wcześniejszej spłaty kredytu bez prowizji [art.8 , pkt. 3]. Tym samym również dla kredytów hipotecznych w kwocie do 80.000 zł banki nie mogły zastrzec prowizji za wcześniejszą spłatę.

Uchylenie ustawy zniosło ograniczenie w zakresie prowizji za wcześniejszą spłatę dla umów zawieranych począwszy od 18.12.2011 roku.

[4] Odstąpienie od umowy

Ważny zapis w kształcie obowiązującym od 28.09.2003 roku. W myśl art. 11 ustawy z 2001 r. konsument miał prawo bez podania przyczyny odstąpić od umowy o kredyt konsumencki w terminie 10 dni od dnia zawarcia umowy. Kredytodawca był zobowiązany do zwrotu kosztu udzielanego kredytu, z wyłączeniem opłaty przygotowawczej oraz kosztów ustanowienia zabezpieczenia. Ponadto kredytobiorca w przypadku odstąpienia od umowy za czas korzystania z kredytu nie był zobowiązany do zapłaty oprocentowania.

Ustawa o kredycie konsumenckim z 2011 r. wprowadziła w tym zakresie korzystną zmianę w postaci wydłużenia terminu odstąpienia  do 14 dni. Jednocześnie jednak nałożyła obowiązek zapłaty przez konsumenta odsetek za czas korzystania z kredytu. Ograniczenie zapisów ustawy z 2011 r. (do art. 22,23,29,35,35a,46) w stosunku do  umów o kredyt zabezpieczony hipoteką oraz pożyczki zabezpieczonej hipoteką skutkowało również tym iż kredytobiorca utracił prawo do odstąpienia od umowy o kredyt hipoteczny lub pożyczkę hipoteczną. Ustawa o kredycie hipotecznym, która weszła w życie 22.07.2017 roku ponownie przywróciła prawo do odstąpienia od umowy zabezpieczonej hipoteką.

[5] Odsetki maksymalne – USTAWA ANTYLICHWIARSKA

Wchodząca w życie 20.02.2006 r. Ustawa z dnia 7 lipca 2005r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny – oraz o zmianie niektórych innych ustaw wprowadziła w art. 359 KC pojęcie odsetek maksymalnych.  Ich wysokość wyznaczała czterokrotność wysokości kredytu lombardowego NBP, a zmiana ta objęła wszystkie umowy kredytowe.

W momencie wejścia przepisów w życie wysokość odsetek maksymalnych wynosiła 23%. Następnie wzrosły one w 2008 roku do najwyższego poziomu 30%, po czym w konsekwencji spadku stóp procentowych osiągnęły poziom 10% (stan na 2017).

Zmiany w wysokości odsetek maksymalnych prezentuje poniższa tabela:

Wprowadzenie odsetek maksymalnych miało jeden niekorzystny dla kredytobiorcy skutek. Dotyczyło to zarówno kredytów zabezpieczonych hipoteką jak i gotówkowych. Mowa o sytuacji dochodzenia roszczeń i wystawienia tytułu egzekucyjnego. Przed wprowadzeniem pojęcia odsetek maksymalnych od kwoty wierzytelności dochodzonej na podstawie tytułu wykonawczego (tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności) naliczano odsetki ustawowe (w 2006 r. odsetki ustawowe wynosiły 11,5%, a maksymalne 22-23%). Po zmianie przepisów również od wierzytelności dochodzonej w drodze postępowania egzekucyjnego nalicza się odsetki maksymalne, czyli wyższe.

Przeczytaj też Ustawa z dnia 12 maja 2011 o kredycie konsumenckim

Źródła:

1. Ustawa z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim [Dz.U.2001 nr 100 poz.1081], uchylona
2. Ustawa z dnia 12 maja 2011 r o kredycie konsumenckim, [Dz.U. 2011 nr 126 poz. 715]
3. Waliszewski K., 2010, Pośrednictwo kredytowe w Polsce, CEDEWU.PL
4. Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw [Dz.U. 2005 nr 157 poz. 1316]
5. Ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy — Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw [Dz.U. 2011 nr 165 poz. 984]

Autor: Bożena Myszczyszyn Ekspert Kredytowy, Pośrednik Kredytowy Poznań